Chorwacja to kraj, który najczęściej poznajemy przez pryzmat rajskich plaż, lazurowego morza i zabytkowych miast. Ale co, jeśli powiem Ci, że istnieje sposób, by zajrzeć głębiej, prosto do duszy tego narodu, jeszcze przed wyjazdem? Tym sposobem jest kino. Chorwackie filmy to niezwykłe okno na świat, przez które możemy zobaczyć codzienne życie, zrozumieć skomplikowaną historię i docenić specyficzne, czarne poczucie humoru, które pozwoliło Chorwatom przetrwać najtrudniejsze chwile.

Zapomnij na chwilę o hollywoodzkich produkcjach kręconych w Dubrowniku. Poniższa lista to autentyczne, chorwackie kino – czasem zabawne, czasem wzruszające, a czasem brutalnie szczere. To filmy, które nie tylko umilą Ci wieczór, ale sprawią, że Twoja podróż na Bałkany będzie bogatsza i pełna kontekstu.

Tko pjeva zlo ne misli (1970) / Kto śpiewa, nie myśli o złu

To absolutna klasyka i film-ikona, który każdy Chorwat zna na pamięć. Uważany za najlepszy chorwacki film wszech czasów, jest ciepłą, nostalgiczną i niezwykle uroczą komedią muzyczną, której akcja toczy się w Zagrzebiu w latach 30. XX wieku. Film opowiada o perypetiach miłosnych i rodzinnych państwa Šafranek, a jego fabuła oparta jest na zapiskach z pamiętnika małej dziewczynki. To portret mieszczańskiego życia, pełen subtelnego humoru, pięknych piosenek i beztroskiej atmosfery.

Dlaczego warto go zobaczyć? Ten film to idealne antidotum na stereotyp Chorwacji jako kraju wyłącznie nadmorskiego. Pokazuje zupełnie inne, środkowoeuropejskie oblicze Zagrzebia, jego urok i duszę. To podróż w czasie, która pozwoli Ci zrozumieć nostalgię Chorwatów za „starymi, dobrymi czasami” i poczuć klimat stolicy, zanim jeszcze postawisz w niej stopę.

Kako je počeo rat na mom otoku (1996) / Jak zaczęła się wojna na mojej wyspie

Jeśli chcesz zrozumieć, jak Chorwaci radzą sobie z traumą wojny domowej z lat 90., musisz zobaczyć ten film. To czarna komedia, która stała się gigantycznym hitem w Chorwacji, bijąc wszelkie rekordy popularności. Akcja toczy się w 1991 roku na jednej z dalmatyńskich wysp, gdzie miejscowa ludność próbuje przekonać majora jugosłowiańskiej armii, by oddał koszary i pozwolił ich synom wrócić do domu. Sytuacja eskaluje w serię absurdalnych i tragikomicznych zdarzeń.

Dlaczego warto go zobaczyć? To najlepsza lekcja na temat bałkańskiego poczucia humoru. Film w mistrzowski sposób pokazuje, jak w obliczu tragedii i strachu humor staje się mechanizmem obronnym. Zrozumiesz mentalność małej, wyspiarskiej społeczności i zobaczysz początki wojny z perspektywy zwykłych ludzi, co jest bezcenne dla zrozumienia współczesnej Chorwacji.

Murina (2021)

Ten film to najnowszy, międzynarodowy sukces chorwackiej kinematografii, nagrodzony Złotą Kamerą dla najlepszego debiutu na festiwalu w Cannes. Akcja rozgrywa się na jednej z rajskich, adriatyckich wysp. Nastoletnia Julija żyje pod presją apodyktycznego ojca i marzy o ucieczce. Przyjazd charyzmatycznego przyjaciela rodziny staje się dla niej szansą na wyrwanie się z opresyjnego domu. Tytułowa „murina” (murena) to symbol niebezpieczeństwa, ale i wolności.

Dlaczego warto go zobaczyć? Przede wszystkim dla zapierających dech w piersiach podwodnych zdjęć i krajobrazów, które pokazują Adriatyk w całej jego surowej krasie. To także głęboki portret patriarchalnej kultury i uniwersalna opowieść o buncie i pragnieniu wolności. Film pozwala poczuć klaustrofobiczną atmosferę małej wyspy, gdzie piękno natury kontrastuje z dusznością relacji międzyludzkich.

Osmi povjerenik (2018) / Ósmy komisarz

To kolejna doskonała propozycja dla tych, którzy chcą poczuć klimat chorwackich wysp. Arogancki, młody polityk zostaje za karę zesłany na Trećić – najbardziej oddaloną zamieszkaną wyspę w Chorwacji, gdzie nie ma internetu ani sygnału komórkowego. Jego zadaniem jest zorganizowanie tam legalnych wyborów, co w społeczności anarchistycznych staruszków, którzy nie uznają państwa chorwackiego, okazuje się misją niemożliwą.

Dlaczego warto go zobaczyć? „Ósmy komisarz” to film, który w przezabawny sposób pokazuje mentalność wyspiarzy, ich nieufność wobec władzy z „kontynentu” i specyficzny styl życia, bliski stanowi fjaka. To komedia pełna ciepła i absurdalnego humoru, która idealnie oddaje atmosferę odciętych od świata zakątków Chorwacji, gdzie czas płynie zupełnie inaczej.

Svećenikova djeca (2013) / Dzieci księdza

Jedna z najpopularniejszych chorwackich komedii ostatnich lat, która bez pardonu bierze na warsztat tematy takie jak religia, spadek narodzin i rola Kościoła w małej społeczności. Młody ksiądz, zmartwiony niskim przyrostem naturalnym na swojej wyspie, wpada na genialny w swojej prostocie pomysł: postanawia w tajemnicy dziurawić wszystkie sprzedawane w lokalnym kiosku prezerwatywy. Jego działania przynoszą nieoczekiwane i komiczne skutki.

Dlaczego warto go zobaczyć? Film w lekki i zabawny sposób dotyka ważnych społecznie tematów, pokazując, jak silny wpływ na życie codzienne ma Kościół, zwłaszcza w małych, dalmatyńskich miasteczkach. To inteligentna komedia, która pozwoli Ci zrozumieć relacje i dynamikę społeczną panującą w Chorwacji, a przy tym świetnie się bawić.

Oczywiście, to tylko wierzchołek góry lodowej chorwackiej kinematografii. Każdy z tych filmów to jednak coś więcej niż tylko rozrywka. To kulturowy drogowskaz, który sprawi, że patrząc na chorwackie krajobrazy i ludzi, zobaczysz i zrozumiesz znacznie więcej. Miłego seansu!

FAQ – Najczęściej zadawane pytania

Czy te filmy są dostępne z polskimi napisami lub lektorem?

Dostępność zależy od platformy. Część nowszych filmów, jak „Murina”, która miała dystrybucję kinową w Polsce, można znaleźć na platformach VOD z polskimi napisami. Starsze tytuły lub te mniej znane mogą wymagać poszukiwań na platformach streamingowych (jak Netflix czy HBO Max, które czasami dodają chorwackie produkcje) lub w internecie z napisami angielskimi.

Czy chorwackie filmy są głównie o wojnie?

Nie, choć wojna z lat 90. jest bardzo ważnym i często powracającym tematem, który ukształtował całe pokolenie twórców. Jak widać na powyższej liście, współczesne kino chorwackie jest bardzo różnorodne – pełne jest komedii, dramatów obyczajowych i filmów, które skupiają się na uniwersalnych ludzkich historiach.

Preferuję komedie. Który film z listy powinienem wybrać?

Jeśli szukasz lekkiej, uroczej komedii, idealny będzie klasyk „Tko pjeva zlo ne misli„. Jeśli natomiast lubisz czarny humor i absurd, sięgnij po „Kako je počeo rat na mom otoku” lub „Svećenikova djeca„. Z kolei „Osmi povjerenik” to komedia pełna ciepła i specyficznego, wyspiarskiego klimatu.

Który film najlepiej pokazuje piękno dalmatyńskiego wybrzeża?

Zdecydowanie „Murina„. Zdjęcia w tym filmie są absolutnie zjawiskowe i oddają zarówno piękno, jak i surowość adriatyckiego krajobrazu. Również „Osmi povjerenik” i „Svećenikova djeca” oferują piękne widoki, koncentrując się na życiu na wyspach.

Czy muszę znać historię Jugosławii, żeby zrozumieć te filmy?

Nie jest to warunek konieczny, ale podstawowa wiedza na pewno pomaga, zwłaszcza w przypadku filmów odnoszących się do wojny, jak „Kako je počeo rat na mom otoku„. Jednak wszystkie wymienione filmy opowiadają na tyle uniwersalne historie o ludzkich emocjach, relacjach i absurdach życia, że można je zrozumieć i docenić bez bycia ekspertem od historii Bałkanów.